صنایع

معرفی رشته مهندسی صنایع

مهندس صنایع زن یا مرد که نسبت به سایر کارشناسان مهندسی با گستردگی و تنوع کاری بیشتری با مسایل میدان اجرا همراهی می‌کند، از یک سو تمرکز تخصصی بر مبنای مهندسی و فناوری داشته، و از سویی دیگر بر روش‌های علمی افزایش بهره‌وری و کارآیی و تغییر در فناوری نظام‌های خدماتی و تولیدی با استفاده از ابزارهای مدل‌سازی، بهینه‌سازی و شبیه‌سازی تسلط دارد. ویژگی بین رشته‌ای و تنوع توانایی‌های این رشته مهندسی که به طور روز افزون مطلوبیت تخصص می‌یابد، سبب شده ظرف سال‌های اخیر این رشته جایگاه اجتماعی خویش را از منظر علاقمندان ورود به دانشگاه ایران از رتبه نهم، به اول و دوم بدل نماید. این حسن استقبال سبب ورود علایق، ظرایف و توانایی‌هایی به این رشته شده و به شدت باعث توسعه و تحول در آن گردیده است. در دنیا در حال حاضر فرآیند مشابهی در مورد این رشته در حال روی دادن است، به طوری که می‌توان سه نوع برخورد اجتماعی متفاوت نسبت  به این رشته را مشاهده نمود:

  • کاملا سنتی و صرفاً در حوزه کارسنجی و بهینه‌سازی تلاش‌ها
  • متکی به بهره‌وری از طریق زدودن نارسایی‌ها و استفاده هوشمندانه از امکانات
  • در راستای استفاده از ابزارهای تحلیلی برای دست‌یابی به قابلیت اطمینان بالاتر

تحصیل کرده ایرانی این رشته همچون تحصیل کرده‌های دیگر نقاط دنیا که از توانمندی صنعتی بالاتری برخوردار هستند، به توانایی‌هایی چون طرح و برنامه‌ریزی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری خرد و کلان، امکانات و تجهیزات، ایجاد و هدایت سیستم‌های کنترل و تضمین، کنترل پروژه، موجودی و مسایل مالی، مکانیزم‌های سنجش کار و زمان و پژوهش‌های مختلف عملیاتی مجهز می‌باشد.

از مسایل جزء‌ دنیای اجراء نظیر تخصیص و تقسیم کار روزانه افراد، ماشین‌آلات و تجهیزات و بهبود روش گرفته، تا بازسازی نظام‌های موجود، ایجاد نظام‌های اطلاعاتی برای تصمیم‌گیری‌های مدیریت، ابعاد اقتصادی و استفاده از ابزارهای ریاضی برای تسهیل در تصمیم‌گیری‌ها، همه و همه در حوزه تلاش‌های این کارشناسان قرار می‌گیرد. او علاوه بر اینکه در بخش‌های صنعتی در حرفه خویش فعال است، بسته به طبیعت کاری در اکثر رشته‌های اجرایی غیرصنعتی نقش‌های محوله را نحو موثری ایفا می‌نماید.

 

تعریف مهندسی صنایع

مهندسی صنایع رشته‌ای است که با طراحی، بهبود و پیاده‌سازی سیستمهای یکپارچه‌ای از افراد، مواد، اطلاعات، تجهیزات و انرژی مرتبط است. این رشته بر پایه دانش تخصصی و تبحر در علوم ریاضی، طبیعی، اجتماعی و نیز قوانین و روشهای تجزیه و تحلیل مهندسی و طراحی بنا نهاده شده است تا به کمک این علوم و قوانین، به تعیین، پیش‌بینی و ارزیابی نتایج حاصل از سیستمهای یکپارچه بپردازد.

 

چه کسانی جذب این رشته می‌شوند؟

  • آنانی که از دبیرستان با گرایش ریاضی فیزیک به دانشگاه آمده و یا در دیسیپلین‌های مختلف دانشگاهی خاصه مهندسی در حال تحصیل بوده و تمایل دارند از ارجحیت‌های مهندسی صنایع استفاده کنند و تغییر گرایش تحصیلی می‌دهند،
  • کسانی که تمایل دارند با توانایی‌های ریاضی گونه‌ خویش، ارتباط بهینه‌ای بین اجزاء نهادها، نظام‌ها و امکانات پدید آورند،
  • آنهایی که برنامه‌ریزی و هدایت موثر امکانات اندیشیده و نظام‌مند هستند، آنها که تمایل دارند با ایجاد فضایی بشاش و دل‌نشین، از وقت و انرژی انسان‌ها با روحیه‌ای بسیار مطلوب و ثمربخش بهره‌گرفته شوند،
  • آنانی که ذوق هنری داشته و نیز تمایلات فنی در طراحی و ساخت و ساز امکانات، تجهیزات و نظام‌ها را دارند،
  • کسانی که علایقی در خلق و بروز ابتکار در حوزه‌های کاربردی دارند،
  • آنهایی که به ایجاد امنیت می‌اندیشند و راهکار برای مقابله با ریسک‌های گوناگون را دوست دارند،
  • آنها که ریاضی را دوست دارند، با فن و حرفه اجین‌اند، کامپیوتر را بخشی از زندگی روزمره خود می‌دانند، با انسان‌ها رابطه‌های دوستانه می‌توانند برقرار کنند، ابعاد مدیریتی را دوست دارند، اهل نوآوری و ارایه اندیشه‌های جدید هستند

 

ابعاد محوری مورد انتظار از متخصص مهندسی صنایع

  • مهارت‌ها و فنون مهندسی صنایع را که نقشی حیاتی در هر فرآیند بازسازی اقتصاد و اجتماعی دارد، به خدمت گیرد.
  • طیف قابل ملاحظه‌ای از بهبود در بهره‌گیری از منابع مالی، انسانی، زمانی و معنوی در دسترس را با استفاده از ابزارهای علمی مدل‌سازی و شبیه‌سازی، تحقق دهد.
  • توانایی تدارک سطح هرچه بالاتری از رضایت از خدمات را برای مشتریان در حرفه‌های گوناگون ایجاد کند.
  • تغییر در میزان راندمان فعالیت‌های در حال انجام در سطح کارگاه‌های اجرایی گوناگون را پدید آورد.
  • بهبود در شرایط عرضه خدمات و ایجاد رفاه بیشتر را با ایجاد ارزش افزوده در فعالیت‌ها و رفع تنگناها و نارسایی‌ها ایجاد کند
  • بهره‌گیری از فنون بسیار مقدماتی اندازه‌گیری کار و زمان و روش‌سنجی تا گونه‌های بسیار پیشرفته و مدرن مدیریتی توسط کارکنان مدیریت در سطوح مختلف را در دستور کار خود داشته باشد.
  • ایجاد راهکارهای جهت مقابله با فشارهای تحمیلی از سوی بازار، برای افزایش دادن توانایی‌های بازار کار در برابر رقابت گوناگون رو در روی، شناسایی تقاضاهای جدید و فزاینده مشتری در دستور کار او باشد.
  • اخذ تدابیر متنوع برای ایجاد رضایت، خشنودی و وفاداری در مشتریان گوناگون، علاوه بر این حوزه‌های مختلف ارایه تولید و خدمات بخشی از تلاش‌های او باشد.
  • فنون کاهش دادن قیمت‌ها، ضمن حفظ کیفیت و نیز ترجمه کیفیت‌های جدید (آوردن کیفیتی به جای کیفیت دیگر) مورد انتظار، ولی پنهان از سوی مشتریان را، به خدمت گیرد.
  • زمان‌های کوتاه‌تر در تحویل کالا و خدمات را به اشکال مختلف محقق سازد.
  • توانایی به خدمت گرفتن فناوری‌های جدید روباتیک، طراحی و تولید توسط کامپیوتر، شناسایی خودکار، انبارداری و هدایت خودکار امکانات و تجهیزات در خدمت او باشد.

 

پست‌های سازمانی مهندسی صنایع

پست‌های سازمانی که به طور نمونه از تخصص مهندسی صنایع بهره‌می‌گیرند عبارتند از: رئیس مهندسی صنایع، سرپرست امور سازمانی، رئیس امور برنامه‌ریزی و بودجه، سرپرست امور سازمانی، رئیس وام و سرمایه‌گذاری، رئیس برنامه‌ریزی و تحلیل‌های مالی، سرپرست آمار و گزارش‌های تطبیقی، رئیس امور راه‌اندازی طرح‌ها، سرپرست هماهنگی و پشتیبانی تدارکاتی، رئیس مهندسی فرآیند، کارشناس ارشد بودجه و کنترل هزینه، سرپرست برنامه‌ریزی، سرپرست کنترل و پیشرفت برنامه‌ها، رئیس برنامه‌ریزی و کنترل پروژه، تحلیل‌گر سیستم، مهندس برنامه‌ریز، کارشناس ایمنی، کارشناس تشکیلات و روش‌ها، مدیر پروژه، مدیر انتقال تکنولوژی، رئیس تعمیر و نگهداری، برنامه‌ریز و سرپرست بانک اطلاعاتی، مسئول سیستم‌های پشتیبانی مدیریت، مدیر تکنولوژی، برنامه‌ریز تولید و رئیس سالن تولید.

 

دانشگاه‌ها، موضوعات پژوهشی و انجمن‌های علمی

دانشگاه‌های ایران به موازات جذب تحصیل کرده‌های دنیای صنعتی، تا کنون چند ده هزار متخصص صنایع در رده‌های مختلف تربیت و به بازار کار هدایت نموده‌اند که با همان توانمندی جوامع صنعتی به امور محوله پرداخته‌اند. برای هماهنگی توانایی‌ها، سالانه کنفرانسی بین‌المللی در حوزه‌های تخصصی به موازات کنفرانس‌های ملی برگزار می‌شود و صاحب‌نظران کشور‌های مختلف در این حوزه تخصصی به تبادل تجربیات می‌پردازند. دانشگاه‌ کشور علامه بر این به موازات مراکز پژوهشی وابسته به این رشته همچون مرکز جوش، مرکز تکنولوژی‌های نو و موارد دیگر، اکثراً مجهز به آزمایشگاه‌های: ارزیابی کار و زمان، سیستم‌های زمان‌سنجی، جوشکاری، آبکاری و اندازه‌گیری دقیق، سیستم‌های مدرن تولیدی، تصمیم‌گیری و کاربرد کامپیوتر در مهندسی صنایع، طراحی کارخانه و اصول حمل و نقل مواد، ارگونومی و سیستم‌های انسان و ماشین و کارگاه‌های تراش، ریخته‌گری و جوشکاری می‌باشد که به مدد آنها توانایی‌های کاربردی دانشجویان را تضمین می‌نماید.

موضوعات پژوهشی که مهندسین صنایع در حیطه‌کاری به آن می‌پردازند را می‌توان در حوزه‌هایی مانند: اقتصاد و هزینه‌یابی، کیفیت، کنترل تولید و موجودی، تکنولوژی تولید، مدیریت، فناوری اطلاعات، مدیریت پروژه و شبکه، منابع انسانی، تحقیق در عملیات، طرح استقرار و ارزیابی کار و زمان مشاهده کرد.

اندازه‌گیری عملکرد، تعیین میزان تاثیر به جای مانده از فعالیت‌های اجرایی کارکنان، سنجش میزان رضایت مشتری، مدل‌سازی میزان و تنوع تولید متناسب با نیاز  مشتری، مجتمع‌سازی تلاش‌های اجرایی، ارتقاء بهره‌وری کارکنان و نظامها، نظام‌های تضمین کیفیت، مدیریت و محیط زیست، طراحی الگوی توسعه صنعتی کشور، برنامه‌ریزی حمل و نقل از طریق شبکه‌های عصبی، تصمیم‌گیری فازی، توسعه سیستم‌های عرضه انرژی و برنامه‌ریزی تولید در حالت احتمال با استفاده از شبیه‌سازی نمونه محورهای پژوهشی در حال انجام در این رشته‌اند.